հաճարի

Armenian

Distribution map of Fagus sylvatica (European Beech) and Fagus orientalis (Oriental Beech)

Etymology

From Old Armenian հաճարի (hačari). According to Martirosyan, the dialectal form հաճարկի (hačarki) is probably from the diminutive հաճարուկ (hačaruk) +‎ -ի (-i).

Pronunciation

• (Eastern Armenian, standard) IPA^(key): /hɑt͡ʃɑˈɾi/, [hɑt͡ʃɑɾí]
• (Western Armenian, standard) IPA^(key): /hɑd͡ʒɑˈɾi/, [hɑd͡ʒɑɾí]

Noun

հաճարի • (hačari)

1. beech, Fagus gen. et spp.

Usage notes

The tree is found in the extreme northwest, north and northeast of the Armenian homeland (see the map), corresponding with the dialectal distribution of the word.

Declension

u-type, inanimate (Eastern Armenian)

	singular	plural
nominative	հաճարի (hačari)	հաճարիներ (hačariner)
dative	հաճարու (hačaru)	հաճարիների (hačarineri)
ablative	հաճարուց (hačarucʻ)	հաճարիներից (hačarinericʻ)
instrumental	հաճարով, հաճարիով (hačarov, hačariov)	հաճարիներով (hačarinerov)
locative	հաճարում, հաճարիում (hačarum, hačarium)	հաճարիներում (hačarinerum)
	definite forms
nominative	հաճարին (hačarin)	հաճարիները/հաճարիներն (hačarinerə/hačarinern)
dative	հաճարուն (hačarun)	հաճարիներին (hačarinerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	հաճարիս (hačaris)	հաճարիներս (hačariners)
dative	հաճարուս (hačarus)	հաճարիներիս (hačarineris)
ablative	հաճարուցս (hačarucʻs)	հաճարիներիցս (hačarinericʻs)
instrumental	հաճարովս, հաճարիովս (hačarovs, hačariovs)	հաճարիներովս (hačarinerovs)
locative	հաճարումս, հաճարիումս (hačarums, hačariums)	հաճարիներումս (hačarinerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	հաճարիդ (hačarid)	հաճարիներդ (hačarinerd)
dative	հաճարուդ (hačarud)	հաճարիներիդ (hačarinerid)
ablative	հաճարուցդ (hačarucʻd)	հաճարիներիցդ (hačarinericʻd)
instrumental	հաճարովդ, հաճարիովդ (hačarovd, hačariovd)	հաճարիներովդ (hačarinerovd)
locative	հաճարումդ, հաճարիումդ (hačarumd, hačariumd)	հաճարիներումդ (hačarinerumd)

Alternative forms

• հաճարենի (hačareni) — literary
• աճարի (ačari), աճարքի (ačarkʻi), հաճարկի (hačarki), աժրի (ažri) — dialectal

Further reading

• Ačaṙean, Hračʻeay (1977) “հաճար”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume III, Yerevan: University Press, page 16a
• Ališan, Ġewond (1895) “աժրի”, in Haybusak kam haykakan busabaṙutʻiwn [Armenian Botany] (in Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy, § 17, page 14
• Bussmann, Rainer W., editor (2017), Ethnobotany of the Caucasus (European Ethnobotany), Springer, pages 293–298
• Caturyan, Tʻ. G. (1970) “Fagus”, in Astvacatryan Z. A., editor, Buyseri anunneri latineren-hayeren-ṙuseren baṙaran [Latin–Armenian–Russian Dictionary of Plant Names], 2nd edition, Yerevan: University Press, § 503, page 55
• Ġazaryan, Ṙ. S. (1981) “հաճարի”, in Busanunneri hayeren-latineren-ṙuseren-angleren-franseren-germaneren baṙaran [Armenian–Latin–Russian–English–French–German Dictionary of Plant Names], Yerevan: University Press, § 663, page 55a
• Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, pages 694–695, 762

Old Armenian

Fagus orientalis in Lori region of Armenia

Etymology

The origin is unknown. Containing the botanical suffix +‎ -ի (-i).

Noun

հաճարի • (hačari)

1. Oriental beech, Fagus orientalis
   • 6th century, Plato, Yałags ōrinacʻ ew ōrēnsdrutʻeancʻ [Laws] :

     Ոչ գոյ բնաւ ոչ հաճարի (var. աճարի) ոմն բանից արժանի, և ոչ սօսի և նոճի ոչ բազում, և շոճի և լայնտերևի սակաւ թերևս գտցէ ոք՝ որով վարիլ նաւակառուցացն առ ներքին մասունսն և ողնափայտիցն հարկաւոր է՛:

     Očʻ goy bnaw očʻ hačari (var. ačari) omn banicʻ aržani, ew očʻ sōsi ew noči očʻ bazum, ew šoči ew laynterewi sakaw tʻerews gtcʻē okʻ, orov varil nawakaṙucʻacʻn aṙ nerkʻin masunsn ew ołnapʻayticʻn harkawor ḗ:

   • 12–13th century, Mxitʻar Goš, Aṙakkʻ [Fables] :

     տեսանես զեղբարսն մեր զհաճարի եւ զփիճի, զի ոչ են բազմաստք եւ ոչ ընդդիմանալ հողմոց կարեն, ի խոր արմատս ոչ ունելով

     tesanes zeġbarsn mer zhačari ew zpʻiči, zi očʻ en bazmastkʻ ew očʻ ənddimanal hoġmocʻ karen, i xor armats očʻ unelov

     • Translation by Robert Bedrosian

       You see our brothers, the beech and the pine. They are lacking many branches and are unable to resist the wind, not having deep roots.

Alternative forms

• աճարի (ačari)

Derived terms

• հաճարուկ (hačaruk) [5th c.]
• հաճարածառ (hačaracaṙ)

Descendants

• Armenian: հաճարի (hačari)

Further reading

• Ačaṙean, Hračʻeay (1977) “հաճար”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume III, Yerevan: University Press, page 16a
• Ališan, Ġewond (1895) “հաճարածառ․ հաճարի․ հաճրի”, in Haybusak kam haykakan busabaṙutʻiwn [Armenian Botany] (in Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy, § 1608, page 353
• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1837) “հաճարի”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume II, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 10ab
• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1837) “աճարի”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui. Mnacʻordkʻ noragiwt baṙicʻ ew vkayutʻeancʻ yawurs [New Dictionary of the Armenian Language. Appendix of Newly-Discovered Words and Attestations] (in Old Armenian), volume II, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 1042b, glossing as fir
• Bănățeanu, Vlad (1960) “Terminologia arborilor în limba armeană”, in Studii și cercetări lingvistice (in Romanian), volume 11, number 3, page 364 of 359–375
• Greppin, John A. C. (1983) “The Armenian botanical terms hačar, hačari and hačaruk”, in Revue des Études Arméniennes, volume 17, pages 13–17, conflating with հաճար (hačar, “spelt”)
• Ġazaryan, Ṙ. S., Avetisyan, H. M. (2009) “հաճարի”, in Miǰin hayereni baṙaran [Dictionary of Middle Armenian] (in Armenian), 2nd edition, Yerevan: University Press, page 398b
• Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, pages 694–695, 762