prózny

See also: prozny, próżny, and prōzny

Old Polish

Alternative forms

• próżn, próżen, próźni

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *porzdьnъ.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /prɔːznɨː/
• IPA^(key): (15^th CE) /proznɨ/

Adjective

prózny

1. (attested in Lesser Poland, Southern Borderlands) miserable, worthless; unrighteous
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 5, 10:

     Bo ne w gich vsczech prawdy, sercze gich proszne iest (vanum est)

     [Bo nie w jich uściech prawdy, sierce jich prozne jest (vanum est)]

   • 1880-1894 [Middle of the 15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[2], volume I, Lviv, page 76:

     Nemo vos seducat inanibus verbis nyechacz nye szwodzy waasz nykt proznymy albo marnymy szlowy (Eph 5, 6)

     [Nemo vos seducat inanibus verbis niechać nie zwodzi was nikt proznymi albo marnymi słowy (Eph 5, 6)]

2. idle (not busy with work)
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[3], page 392:

     W[y]schedschy o trzeczyey godzynye vzral yne na targv stoyącz prosne (stantes in foro otiosos Mat 20, 3)

     [W[y]szedszy o trzeciej godzinie uźrał ine na targu stojąc prozne (stantes in foro otiosos Mat 20, 3)]

3. empty (not having anything)
   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[4], 34, 20:

     Pyrworodzencza synow twich wiplaczysz any szyø vkaszesz w opatrzenyu meem prozen (nec apparebis in conspectu meo vacuus)

     [Pirworodzeńca synow twych wypłacisz ani się ukażesz w opatrzeniu mem prozen (nec apparebis in conspectu meo vacuus)]

4. free, unrestrained
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[5], page 826:

     Gdyz myly Cristus yvze prosn stal..., tedy odstąpyvschy od slupa..., poklyąknąl

     [Gdyż miły Krystus juże prozn stał..., tedy odstąpiwszy od słupa..., poklęknął]

   • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[6], 24, 5:

     Gdisz møsz poymye zonø novo, nye poydze kv boyv..., ale prozen bødze przes pokvti w domu swem (sed vacabit absque culpa domi suae)

     [Gdyż mąż pojmie żonę nowo, nie pojdzie ku boju..., ale prozen będzie przez pokuty w domu swem (sed vacabit absque culpa domi suae)]

   • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 30, 1:

     Spy-ly maszczyszna... sz dzyewką, czo proszna gest albo szobye wolna

     [Śpi-li mężczyzna... z dziewką, co prozna jest albo sobiewolna]

5. free from obligations, accusations, or guilt
   • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 83, 2:

     Tedy bandze proszno tego dlugv

     [Tedy będzie prozno tego długu]

6. (i.e. of a document, attested in Masovia) invalid
   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 28:

     Thy przywyleye ylko k themv yako szmyerthnee a bląndnee prooznee czynymy, kazymy, wsrzvcami y odszywami (cassamus, irritamus et revocamus)

     [Ty przywileje, ilko k temu jako śmiertne a błędne, prozne czynimy, kazimy, wzrzucamy i odzywamy (cassamus, irritamus et revocamus)]

7. unchaste, impure, immodest, immoral, lewd
   • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{[7], [8], [9]}, volume XXIV, page 361:

     Meretricem mulierem prozna, nyepoczeslywa (abiit, sc. Samson, quoque in Gazam et vidit ibi mulierem meretricem ingressusque est ad eam Jud 16, 1)

     [Meretricem mulierem prozną, niepocześliwą (abiit, sc. Samson, quoque in Gazam et vidit ibi mulierem meretricem ingressusque est ad eam Jud 16, 1)]

8. empty inside
   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[10], 38, 7:

     Oltarz ten nye byl czali, alye wnøøtrz proszni (cavum) s desk a nøtrz dzurawi

     [Ołtarz ten nie był cały, ale wnątrz prozny (cavum) z desk a [w]nątrz dziurawy]

9. empty and light
   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 75:

     Prozny gracialis (war. lub. rp.: czyenka gracilis; quoniam spes impii... tanquam spuma gracilis, quae a procella dispergitur Sap 5, 15)

     [Prozny gracialis (war. lub. rp.: cienka gracilis; quoniam spes impii... tanquam spuma gracilis, quae a procella dispergitur Sap 5, 15)]

Derived terms

nouns

• prozna pastwa

 

verbs

• próznować impf

 

Descendants

• Polish: próżny
• Silesian: prōzny

References

• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “prózny”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN