zajć

Old Polish

Alternative forms

• zać, zaić

Etymology

From za- +‎ ić. First attested in 1391.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /zajt͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /zajt͡ɕ/

Verb

zajć pf (imperfective zachodzić)

1. to stand in the way, to physically block someone's path
   • 1974 [1403], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kaliskie, volume IV, number 95:

     Yako Janek [ne] ne szasedl *Przedslaowi drogy, kedi gi Przedslaw ranil

     [Jako Janek [ne] nie zaszedł *Przedslaowi drogi, kiedy ji Przedsław ranił]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 91r:

     Obuiare entgegen geen zaydz

     [Obuiare entgegen geen zajć]

2. to stand in the way, to make impossible, to be an obstacle
   • 1858 [c. 1408], “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, page 63:

     Ale rzeklyby, ysz go kthora rzecz pylna zaszla albo mu zawadzyla (quod ipsum legale impedimentum impedisset),... thedy then przyszyasznyk szbyl thego besz szkody podlug prawa

     [Ale rzekłliby, iż go która rzecz pilna zaszła albo mu zawadziła (quod ipsum legale impedimentum impedisset),... tedy ten przysiężnikk zbył tego bez szkody podług prawa]

   • 15th century, Elżbieta Belcarzowa, Anna Zajchowska, Felicja Wysocka i Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, editors, Glosy, number 2366:

     Lites, clopo[ty], eum (sc. Herodem) eciam usque ad unum annum occupaverunt zaschly

     [Lites, kłopo[ty], eum (sc. Herodem) eciam usque ad unum annum occupaverunt zaszły]

3. to come, to arrive
   • 1960 [1428], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty pyzdrskie, volume II, number 1020:

     Jako [ya] then pacholek... yvsz nye bil mym chleboyeczczą, wtenczasz yvszem mu bil dal odpusczenye, przedtim nysz poszelstwo zaslo

     [Jako [ja] ten pachołek... już nie był mym chlebojedźcą, wtenczas jużem mu był dał odpuszczenie, przedtym niż poselstwo zaszło]

   • 1959 [1412], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 680:

     Jaco Sczepan wytrzimal dzal Wylkow[o]ye mimo trzi lata s pokogem..., nisz zazew zaszedl

     [Jako Szczepan wytrzymał dział w Wilkow[o]ie mimo trzy lata z pokojem..., niż zazew zaszedł]

   • 1967 [1416], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 609:

     Jako Jarognewssczy... wytrzimaly spokoyne thø thonø jezora Moscziska, o yøz Halska na ne zalowala, trszy latha dobrowolne, nisz gich pozewny listh zasedl

     [Jako Jarogniewscy... wytrzymali spokojnie tę tonię jeziora Mościska, o jąż Halszka na nie żałowała, trzy lata dobrowolnie, niż jich pozewny list zaszedł]

   1. to come unexpectedly
      • 1981-2001 [c. 1500], Elżbieta Belcarzowa, editor, Glosy polskie w łacińskich kazaniach średniowiecznych, volume I, page 62:

        Nescimus, quando mors veniat nas zaydzye

        [Nescimus, quando mors veniat nas zajdzie]

4. to go to, to head off
   • 1981-2001 [15th century], Elżbieta Belcarzowa, editor, Glosy polskie w łacińskich kazaniach średniowiecznych, volume II, page 78:

     Exsurgens autem Maria abiit, zaszla (Luc 1, 39), in montana

     [Exsurgens autem Maria abiit, zaszła (Luc 1, 39), in montana]

5. to go, to leave, to depart
   • 1977-1980 [c. 1470], urowska-Górowska Wanda, Kyas Vladimir, editors, Mamotrekty staropolskie‎^{[1], [2], [3]}, page 185:

     Zaslo migrauit (migravit Medemena Is 10, 31)

     [Zaszło migrauit (migravit Medemena Is 10, 31)]

6. (of the sun) to set
   • 1960 [1424], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty pyzdrskie, volume II, number 760:

     Yako gdy bily posli ot panyey Jandrzeyewe do panye Anni o wyranczenye dobitka, tedi yusz bilo sluncze saslo

     [Jako gdy byli posły ot paniej Jędrzejewe do panie Anny o wyręczenie dobytka, tedy już było słuńce zaszło]

7. (of land and water) to stretch, to extend, to reach
   • 1960 [1415], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty pyzdrskie, volume II, number 436:

     Jaco Micolay nye oral Katherziny bliskosczy, ale tu oral na swey othczysznye, gdze myedzą szaszla

     [Jako Mikołaj nie orał Katerzyny bliskości, ale tu orał na swej otczyźnie, gdzie miedza zaszła]

8. (law) to enter into court proceedings instead of the defendant [+accusative = whom] [+ o (accusative) = for whom/what]
   • 1872 [1402], Konstanty Małkowski, editor, Przegląd najdawniejszych pomników języka polskiego‎^[4], page 119:

     Tedi rzekl yest pan sandcza, esze Giszicze sø *duchowno, a o tho mam zachotczicz, czo mi o to *zaycze. Tedi yest *gy postavil *kszicza canownica sandczinskego. Tedy yest *wøstipi y szasedl ye

     [Tedy rzekł jest pan sędzia, eże Jiżyce są duchowne, a o to mam zachodzić, co mi o to zajdzie. Tedy jest ji postawił ksi[ę]dza kanownika sędczyńskiego. Tedy jest *wøstipi i zaszedł je]

   • 1888 [1391], Romuald Hube, editor, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich z końca wieku XIV i pierwszych lat wieku XV‎^[5], page 63:

     Iaco Jacuss slubil Jacussa o ten kon zaydz, czsos gy pani straczila

     [Jako Jakusz ślubił Jakusza o ten koń zajć, csoż ji pani straciła]

   • 1868 [1439], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎^[6], volume XI, Lviv, page 156:

     Veniens... Marcissius... actor przipowyedal se super... Fredricum tamquam super zachodczu o to, yako gest in libro inscriptum ocz gest zaschedl

     [Veniens... Marcissius... actor przypowiedał sie super... Fredricum tamquam super zachodcę o to, jako jest in libro inscriptum ocz jest zaszedł]

9. The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
   1. to occur
      • 1967 [1413], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 489:

        Jako pany Margorzatha vziwala swego dobicza, nisz trszy lata viszly, ale gey pan starosta wrzeszena ne doszpomogl, asz walki zaszly

        [Jako pani Margorzata używała swego dobycia, niż trzy lata wyszły, ale jej pan starosta wrzeszenia nie dospomógł, aż walki zaszły]

10. (reflexive with się) to happen
    • 1858 [c. 1408], “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, page 125:

      Bąndzyely czlowyek ozalowan o glową... albo oczkolwyek gynnego nyeszprawnego, czo szye zaszlo przesz nocz (quod pernoctatum est), na thego maya... zalowacz

      [Będzieli człowiek ożałowan o głowę... albo oczkolwiek jinnego niesprawnego, co sie zaszło przez noc (quod pernoctatum est), na tego mają... żałować]

Derived terms

nouns

• zaście

 

Descendants

• Polish: zajść
• Silesian: zajś

References

• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “zajć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “zajć”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk