zależeć
Old Polish[edit]
Etymology[edit]
From za- + leżeć. First attested in the. Compare Old Czech zaležěti and Old Slovak záležať.
Pronunciation[edit]
Verb[edit]
zależeć impf
- to adjoin, to be situated near, to reach, to be adjacent
- 1930 [c. 1455], “Neh”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[2], section 3,21:
- Po nyem dzalal Marimvth... od wrot Elyazifowich, doiød zalezal dom Elyazifow (donec extenderetur domus Eliasib)
- [Po niem działał Marymut... od wrot Elijazyfowych, dojąd zależał dom Elijazyfow (donec extenderetur domus Eliasib)]
- to be, to extend
- 1880-1894 [15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności[3], volume I, page 314:
- Grandis enim restat, zaleszy, yest, tibi uia (III Reg 19, 7)
- [Grandis enim restat, zależy, jest, tibi uia (III Reg 19, 7)]
- to depend (to have a base in; to be contingent on) [+ z (genitive) = on whom], [+ na (accusative)] or [+ na (locative) = on what], [+ w (locative) = on whom/what]
- Template:RQ:zlw-opl:RRp
- 1930 [c. 1455], “Judith”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[4], 8, 21:
- A przeto nynye vi, bracya, gyszescye kaplany w lyvdu bozem, z was zalezi zbawyenye gych dusz (ex vobis pendet anima illorum)
- [A przeto ninie (czy nynie) wy, bracia, jiżeście kapłani w ludu bożem, z was zależy zbawienie jich dusz (ex vobis pendet anima illorum)]
- 1915 [15th century], Franciszek Pułaski, editor, Opis 815 rękopisów Biblioteki Ordynacji Krasińskich[5], page 12:
- Othosz na tho zalyeszy boyaszn bosza
- [Otoż na to zależy bojaźń boża]
- 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[6], [7], [8], volume XXII, page 237:
- Wyecz, eze czlowyecza roskosch podluc czyala... zalezicz na pyczu, na gedzyenv
- [Wiedz, eże człowiecza rozkosz podług ciała... zależyć na piciu, na jedzeniu]
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 27:
- Gdysz w rozmislenyv zalyezzy matka cznooth rostropnoscz (in deliberatione consistat... discretio)
- [Gdyż w rozmyśleniu zależy matka cnot roztropność (in deliberatione consistat... discretio)]
- c. 1500, Wokabularz lubiński, inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 33r:
- Consistit zalezy
- [Consistit zależy]
- c. 1500, Wokabularz lubiński, inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 38v:
- Dependet zalezy
- [Dependet zależy]
- c. 1500, Wokabularz lubiński, inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 38v:
- Dependet zalyezy
- [Dependet zależy]
- to be necessary [+ ku (dative) = for what]
- Template:RQ:zlw-opl:RRp
- 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 69:
- Kv they tho gyeradzye... szlusza... prządzywo, panwye... y xyągy, czo kv bozey szluszbye zalyezą (libri ad divinum cultum spectantes)
- [Ku tej to gieradzie... słusza... przędziwo, panwie... i księgi, co ku bożej slużbie zależą (libri ad divinum cultum spectantes)]
- to be fitting, to be appropriate, to be acceptable [+ na (accusative) = for whom/what]
- 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski[12], Krakow, Brodnia, page 114b:
- Na dom twoy, panye, zaleszy *swiotoscz (domum tuam decet sanctitudo Psal 92, 5)
- [Na dom twoj, Panye, zależy swiątość (domum tuam decet sanctitudo Psal 92, 5)]
- to be characteristic of someone [+ na (accusative) = of whom]
- 1880-1894 [Middle of the 15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności[13], volume I, Lviv, page 71:
- Quando autem factus sum vir, euacuaui, que erant parwli popusczylem, czo zalezalo na malvthkyego (I Cor 13, 11)
- [Quando autem factus sum vir, euacuaui, que erant parvuli popuściłem, co zależało na malutkiego (I Cor 13, 11)]
- (impersonal) to have the right to something [+dative] or [+ na (accusative) = who has the right]
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 100:
- Pakli o summą mnyeyschąn... przisyancz bi myal..., tegdi dosicz, ze yednąn przes voznego albo przes tego, ktoremu zalezy (cuius intererit), themu istemu przissyangayączemu... tha ista forma przisyangy wsnowyona ma bicz
- [Pakli o summę mniejszą... przysiąc by miał..., tegdy dosyć, że jedną przez woźnego albo przez tego, ktoremu zależy (cuius intererit), temu istemu przysięgającemu... ta ista forma przysięgi wznowiona ma być]
- Template:RQ:zlw-opl:Gl
- to be owed to someone by title or right [+dative] or [+ na (accusative) = to whom]
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 90:
- Rodzyczyelowye... tey dzewicze... albo prziyaczele blischschi ten possag... sprawnye, na ktore zalezy (quorum interest), sobye... zachowayąn
- [Rodzicielowie... tej dziewice... albo przyjaciele bliszszy ten posag... sprawnie, na ktore zależy (quorum interest), sobie... zachowają]
- to concern (to be in effect for someone) [+dative] or [+ na (accusative) = whom]
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 63:
- Vstawyamy, aby o rzeczach grzesznych procz obvynyączego alybo powoda, na ktorego zaleszy (in absentia accusatoris seu actoris, cuius interest), ... sądzicz nye mamy
- [Ustawiamy, aby o rzeczach grzesznych procz obwiniącego alibo powoda, na ktorego zależy (in absentia accusatoris seu actoris, cuius interest), ... sędzić nie mamy]
- to fit inside of something [+ w (locative) = in what]
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 74:
- Ysze zona... przi... gymyenyv vyprawnem, tho gest czso zalezy w kamyenyv, w pyerlach,... myalaby ostacz
- [Iże żona... przy... jimieniu wyprawnem, to jest czso zależy w kamieniu, w pierłach,... miałaby ostać]
Descendants[edit]
References[edit]
- Krystyna Długosz-Kurczabowa (2021) “leżeć”, in Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego, →ISBN
- B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “zależeć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
- Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “zależeć”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
Polish[edit]
Etymology[edit]
Inherited from Old Polish zależeć. By surface analysis, za- + leżeć. Compare Czech záležet, Kashubian zależëc, and Ukrainian зале́жати (zaléžaty).
Pronunciation[edit]
- IPA(key): /zaˈlɛ.ʐɛt͡ɕ/
- (Middle Polish) IPA(key): /zaˈlɛ.ʐɛt͡ɕ/
Audio (file) - Rhymes: -ɛʐɛt͡ɕ
- Syllabification: za‧le‧żeć
Verb[edit]
zależeć impf
- (intransitive) to depend (to be contingent or conditioned; to have something as a necessary condition; to hinge on) [+ od (genitive) = on what]
- No to zależy... ― Well that depends...
- (intransitive) to depend (to not be independent; to need) [+ od (genitive) = on whom]
- (intransitive, obsolete) to consist
- Synonyms: tkwić, polegać, zawierać się
Conjugation[edit]
Verb[edit]
zależeć impf
- (impersonal) to care about (to really want; to consider as important) [+dative = subject] [+ na (locative) = about what], [+ żeby (infinitive/past tense) = to do what]
- Zależy mi na czasie. ― Time is of the essence for me.
- Naprawdę mu na tobie zależy. ― He really cares about you.
Conjugation[edit]
Conjugation of zależeć | |
---|---|
infinitive | zależeć |
present indicative | zależy |
past indicative | zależało |
future indicative | będzie zależeć będzie zależało |
conditional | zależałoby by zależało |
imperative | niech zależy |
Verb[edit]
zależeć pf
- (intransitive, obsolete) to get rusty (to lose ability in something due to lack of inactivity)
- (intransitive, obsolete) to overlie (to lie somewhere for too long; to lie somewhere unused)
Conjugation[edit]
Derived terms[edit]
Related terms[edit]
Trivia[edit]
According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), zależeć is one of the most used words in Polish, appearing 29 times in scientific texts, 3 times in news, 23 times in essays, 15 times in fiction, and 19 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 89 times, making it the 717th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]
References[edit]
Further reading[edit]
- zależeć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- zależeć in Polish dictionaries at PWN
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “zależeć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “zależeć się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “zależeć”, in Słownik języka polskiego[14]
- Aleksander Zdanowicz (1861) “zależeć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861[15]
- J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1927), “zależeć”, in Słownik języka polskiego[16] (in Polish), volume 8, Warsaw, page 151
- zależeć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
Silesian[edit]
Etymology[edit]
Inherited from Old Polish zależeć. By surface analysis, za- + leżeć.
Pronunciation[edit]
Verb[edit]
zależeć impf
- (intransitive) to depend (to be contingent or conditioned; to have something as a necessary condition; to hinge on)
- (reflexive with sie) to settle down, to set comfortable
Conjugation[edit]
This verb needs an inflection-table template.
Further reading[edit]
- zależeć in silling.org
- zależeć_sie in silling.org
- Old Polish terms prefixed with za-
- Old Polish terms with IPA pronunciation
- Old Polish lemmas
- Old Polish verbs
- Old Polish imperfective verbs
- Old Polish terms with quotations
- Old Polish impersonal verbs
- Polish terms inherited from Old Polish
- Polish terms derived from Old Polish
- Polish terms prefixed with za-
- Polish 3-syllable words
- Polish terms with IPA pronunciation
- Polish terms with audio links
- Rhymes:Polish/ɛʐɛt͡ɕ
- Rhymes:Polish/ɛʐɛt͡ɕ/3 syllables
- Polish lemmas
- Polish verbs
- Polish imperfective verbs
- Polish intransitive verbs
- Polish terms with usage examples
- Polish terms with obsolete senses
- Polish impersonal verbs
- Polish perfective verbs
- Silesian terms inherited from Old Polish
- Silesian terms derived from Old Polish
- Silesian terms prefixed with za-
- Silesian terms with IPA pronunciation
- Rhymes:Silesian/ɛʐɛt͡ɕ
- Rhymes:Silesian/ɛʐɛt͡ɕ/3 syllables
- Silesian lemmas
- Silesian verbs
- Silesian imperfective verbs
- Silesian intransitive verbs
- Silesian reflexive verbs